روش های جدید در آموزش و پرورش تطبیقی

 روش های نوین در آموزش و پرورش تطبیقی

علی احمدی

[e-mail]

 

چکیده:

پژوهش حاضر در مورد روشهای نوین درآموزش و پرورش تطبیقی است .در این پژوهش  تاریخچه ای از آموزش و پرورش تطبیقی به اختصار بیان شده است و به سیر تاریخی آموزش و پرورش تطبیقی نیز اشاره شده است. روش های  تحقیق مختلف درآموزش و پرورش تطبیقی  مورد بررسی قرار گرفته که می توان برای مثال روش استاندارد در آموزش و پرورش تطبیقی را نام برد که عبارتند از:

1-    روش های آماری

2-    روش های مطلق یا انتزاعی

3-    روش های مبتنی بر سایر نظام های مطالعاتی

4-    روش های مجاورتی

5-    روش های طبقه بندی شده

و در مورد هر کدام از این روش ها توضیحاتی ارائه گردید.جمع آوری اطلاعات از منابع اینترنتی و کتابخانه ای بوده و روش تحقیق در این مقاله توصیفی و از نوع اسنادی می باشد .هدف از این مطالعه بررسی روش های نوین در آموزش و پرورش تطبیقی است.

کلید واژه ها : روش های نوین ، سیر تاریخی،آموزش و پرورش تطبیقی

 

 

 

مقدمه:

نظام آموزش و پرورش مبنای اساسی هر پیشرفتی محسوب می شود و اساسی ترین عامل درهرتوسعه است. بدین جهت، توجه به سرما یه گذاری و تلاش در رفع دشواری های آن ضرورتی اجتناب ناپذیر می نماید. بهره گیری از تجربیات سایر ملل در زمینه توسعه و تعمیم آموزش و پرورش وشیوه های  اصلاح و بهبود کیفی آن ، توانا یی های  ما را در  حل مشکلات افزایش می دهد و عاقلانه است  که از تجارب دیگران بهره گرفته شود و آزموده ها با صرف سرمایه های  گزاف دوباره آزموده نشود.

این رسالتی است که آموزش و پرورش تطبیقی آن را به انجا م می رساند. آموزش و پرورش تطبیقی می کوشد

تا ازمقابله و مقایسۀ نظا م های گوناگون آموزشی به تفاوتها و شباهتهای موجود در آن ها پی برد و دلایل توفیق و ناکامی های نظامهای آموزش و پرورش، همراه با کشف مؤثر در هریک از آنها را بیان کند و سایرین را از تکرار تجربه های تلخ باز دارد.

هدف از این مطالعه، بررسی رویکرد های جدید در آموزش و پرورش تطبیقی و روش های نوین در آن می باشد.

امید آنکه مورد توجه علاقمندان و دانش پژوهان قرار گیرد.

 

بیان مسأله:

تحولات و چالشهای  جهانی در دو دهه ی اخیر نظیر جهانی شدن ،ظهور فناوری های اطلاعات و ارتباطات  اقتصاد مبتنی بر دانایی ،تغییرات جمعیتی ،افزایش تقاضا برای آموزش ،گسترش مردم سالاری ،عدم تمرکز نهادهای مردمی از یک طرف و محدودیت منابع مالی از طرف دیگر به تغییرات ساختی-کارکردی عمده ای در نظام های آموزشی جهان منجر شده است. (اسماعیلی 1388) با توجه به گسترش روز افزون در مطالعات تطبیقی به ویژه در علوم انسانی وعلوم تربیتی باید تحقیقات بیشتری در این زمینه انجام شود.

روش تحقیق

این مطالعه،یک مطالعه توصیفی و از نوع تحلیل اسنادی است (گال و بورگ 1387). در این تحقیق از فن کتابخانه ای استفاده شده است . (نصر 1389) در روش مبتنی بر اسناد و ابزار عمومی  آن یعنی کتابخانه ،پژوهشگران،ابتدا منابع چاپی را که در راستای موضوع تحقیق مطلب یا محتوایی  داشته،شناسایی کردند. پس از شناسایی و دسته بندی ، مرحله فیش برداری  انجام شد . در مرحله فیش برداری ،مطالب مورد نظر در فیش ها به دقت ثبت گردید . در مرحله بعد ، فیش ها دسته بندی شده، مطلب  در یک طبقه بندی تنظیم و تدوین  گردید.در نهایت ، مرحله اصلی یعنی نوشتن مقاله انجام گردید. پس نوشتن مقاله بازبینی های لازم انجام شد و مقاله به نوشتار به زیور طبع آراسته شد.

 

بررسی مفاهیم

آموزش تطبیقی در زبان انگلیسی با اصطلاح (comparative education) معرفی شده است که این اصطلاح برگرفته از فعل (compare) به معنای «مقایسه و سنجیدن دو یا چند چیز باهم» (الماسی 1375, 11) تعریف آموزش و پرورش تطبیقی: ترجمه  اصطلاح comprative education است ، به دانشی اطلاق می شود که موضوع آن شناسایی ، تحلیل و مقایسه ی شباهت ها و تفاوت های مربوط به پدیده های تربیتی با توجه به عوامل  اجتماعی ، مذهبی، اقتصادی و سیاسی مؤثر در تشکل و پیدایش آن پدیده ها (الماسی 1375, 12)

دانشی گسترده در مقام مقایسه و تجزیه و تحلیل رخدادها ی آموزشی-تربیتی در قلمرو یک نظام آموزشی و یا مابین چند نظام تربیتی (آقازاده, 1381, ص. 25)

لوتان کوی  از آموزش و پرورش تطبیقی به عنوان علم بین رشته ای که تخصصهای مختلف را برای تبیین پدیدههای  تربیتی ،چه در داخل یک کشور و چه در بین ممالک با فرهنگهای مختلف ،می طلبد نام می برد.

به نقل از پایگاه خبری ، علمی ، آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشنامه روان شناسی و علوم تربیتی (http://www.migna.ir/vdcic5ar2t1a3.bct.html 2015)

تاریخچه مطالعات تطبیقی

با نگاهی اجمالی به کتاب های موجود در زمینه مطالعات تطبیقی به خوبی روشن می شود برخلاف بسیاری از مفاهیم در علوم انسانی که به سختی درباره آن ها اتفاق نظری را در بین متفکرین می توان یافت، تاریخ تحول مطالعات تطبیقی و طبقه بندی انواع روش های آن از گذشته تا به حال در بیشتر کتاب های نوشته شده کما بیش یکسان است. دکتر علی محمدالماسی سیر تحول در زمینه آموزش و پرورش تطبیقی در قرن های اخیر را به چهار دسته به شرح زیر تقسیم می کند.

-    مرحله تکوینی : این مرحله با انتشار «اسکیس» اثر مشهور «ژولین دوپاری» آغاز می شود. عوامل اساسی در زمینه ساختار مطالعات مقایسه ای مربوط به آموزش و پرورش و اصول مرتبط با روش های آن به وجود می آید. دستاوردهای دوره مذکور اکثرا ارزش خود را تا زمان ما حفظ کرده اند.

-    مرحله پژوهشی: از سال 1830 تا 1914 به طول انجامید و پژوهشگران در زمینه نظام های آموزشی مختلف به تحقیق پرداختند. در حقیقت گزارش های آنان پایه و مبنای اصلاحات برنامه ریزی شده سیستم های آموزش را بوجود آورد.

-    مرحله سیستم های تئوریک: از 1920 تا 1940 طول کشید. نمونه آثار این دوره کتاب های اشنایدر، هانس، کاندل و دیگران است.

مرحله آینده نگری: بعد از جنگ جهانی دوم، مطالعات تطبیقی و مقایسه ای به سوی نوعی آینده نگری گرایش یافت. در صورتی که پژوهشگران قبل از آن دیدگاه های تاریخی را مورد نظر داشتند. (الماسی 1375, 43)پ

سیر تحول تاریخی آموزش و پرورش تطبیقی در پنج دوره به شرح زیر مورد بررسی قرار می گیرد:

دوره اول: نقل مشاهدات سیاحان و شرح خاطرات سیاحان و جهانگردان.

دوره دوم: اقتباس و الگو قرار دادن جنبه های آموزش و پرورش کشوری به وسیله کشور دیگر.

دوره سوم: دوره همکاری های فرهنگی بین کشورهای جهان برای رسیدن به خیر و سعادت جامعه.

دوره چهارم: توجه به نظام آموزش و پرورش به عنوان نهادی اجتماعی که نمی تواند بدون نفوذ فرهنگی – سیاسی – اقتصادی جامعه اش فعالیت نماید.

دوره پنجم: دوره استفاده از روش های علمی معمول در علوم اجتماعی برای آموزش و پرورش تطبیقی. (الماسی 1375)

روش های موردی و ابداعی تحقیق در مطالعات تطبیقی در دوره های پنجگانه:

روش های تحقیق در دوره های مختلف سیر تحول و تکامل دانش آموزش و پرورش تطبیقی به تناسب زمان و تفکر حاکم بر مقایسه، با هم متفاوت بوده اند. روش های تحقیق درمقایسه های تربیتی را با توجه به دوره های مختلف با دیدگاه تحلیلی بررسی می کنیم.

در تاریخچه مطالعات تطبیقی دیدیم که در دوره اول تنها نقل قول جهانگردان و آثار به جای مانده از نوشته های ایشان را مبنای مطالعات تطبیقی می خوانند. ناگفته پیداست که نه مارکوپولو و نه سلیمان عالم تعلیم و تربیت نبوده اند اما بسیاری مطالب در نوشته های آن ها هست که گاه اشاره هایی هم در زمینه های تربیتی به عنوان یکی از مظاهر اجتماعی جوامعی که پای ایشان به آن ها رسیده بوده مورد توجه قرار گرفته است. لذا در این قسمت که روش های مقایسه آموزشی و پرورشی مورد نظر است و این روش ها جنبه علمی و هدفمندی بیشتری دارند، چندان نمی تواند مورد عنایت قرار گیرد.

اما در دوره دوم به طور موردی می توان اشاره نمود که یکی از معروف ترین مطالعات در زمینه آموزش و پرورش تطبیقی در این مورد کار «مارک آنتوان ژولین دوپاری» با عنوان تدبیر و نقطه نظر های مقدماتی در آموزش و پرورش تطبیقی است. او برای جمع آوری اطلاعات از مدارس و آموزشگاه های ایتالیا، آلمان و سوئیس از پرسشنامه ای با 146 سوال استفاده کرده است. سوالات این پرسشنامه در زمینه سن مدرسه رفتن و شیوه تربیت می باشد. او معتقد بودکه ابتدا باید وسیله ای ابداع کرد که به کمک آن بتوان اطلاعات لازم را جمع آوری نمود. اگر چه او طرح حساب شده ارائه نداد ولی به لزوم داشتن طرح قبلی برای مطالعه پی برد. در دوره سوم نیز به فعالیت های موردی برخورد می کنیم که ضمن آن که می توان این فعالیت ها را در دسته پژوهش های علمی و کاملا هدفمند قرار داد، اما نمی توانیم از این موارد به عنوان روش های رایج در یک برهه زمانی یاد کنیم. بنابراین قبل از آن که به تقسیم بندی و طبقه بندی های مورد اشاره در کتاب های آموزش و پرورش تطبیقی برسیم در این دوره سوم نیز به برخی مطالعات موردی اشاره می نماییم. (فرجاد 1371)

ژولین سه اقدام را برای پیشبرد مطالعات آموزش و پرورش تطبیقی پیشنهاد می کند.

1-    ضرورت تشکیل هیأت بین المللی تربیت مجهز به مرکز و کارکنان ثابت که بتواند به مطالعه امور تعلیم و تربیت کشورها بپردازند.

2- تدوین پرسشنامه برای دستیابی به آمار و اطلاعات لازم در زمینه آموزش و پرورش و اهدای آن به هیأت بین المللی برای ارائه سفارش های لازم به منظور بهبود شرایط تعلیم و تربیت و از بین بردن نارسایی ها.

3-    چاپ و انتشار مجله «تعلیم و تربیت» به چندین زبان به منظور نشر اطلاعات و نو آوری های آموزش و پرورش. «ژولین» بر این باور بود که کشور های عقب افتاده می توانند با مطالعه سیستم های آموزشی ممالک پیشرفته و تقلید از الگوهای آنان نظام تعلیم و تربیت خود را بهبود بخشند. (فرجاد 1371)

فانی فرد آنتریوز از تمامی دانشجویان تعلیم و تربیت در جهان در خواست کرد که به ترجمه و انتشار اطلاعات واقعی در مورد آموزش و پرورش کشورشان بپردازند. به طور کلی مطالعات و نوشته های این دوره را که تا اواخر جنگ جهانی اول از انسجام خاصی برخوردار نبوده است به چهار دوره می توان تقسیم نمود.

الف- مطالعات و تحقیقاتی که جنبه جهان شمولی داشت و بیشتر کشورهای جهان را در بر می گرفت. از تالیفات این دوره می توان از نوشته های پل مونرو نام برد که همه مطالعات خود را در کتاب دو جلدی به نام رساله ای در تعلیم و تربیت تطبیقی منتشر نموده است.

ب- گروه دوم مطالعات تطبیقی در این دوره منحصر به انتشار آمار و اطلاعات کمی جنبه های مختلف آموزش و پرورش ممالک جهان می باشد.

دفتر بین المللی تعلیم و تربیت در این مورد نقش اساسی داشته و سالنامه بین المللی تعلیم و تربیت را منتشر نموده است که حاوی آماری درباره نظام های مدرسه ای کشورهای جهان می باشد.

افراد دیگری هم به انتشار آمار پرداختند که تا تاسیس یونسکو شکل مطلوبی به خود نگرفت، آمار و اطلاعات منتشر شده به دلایلی مانند نبود نظام جمع آوری اطلاعات، تعصب های گزارش دهندگان و نبود اصطلاح شناسی تخصصی از اعتبار کافی برخودار نبودند.

ج- گروه سوم مطالعات این دوره مربوط به تحقیقات و مطالعاتی می شود که به یاری آمار و اطلاعات جمع آوری شده بوسیله سازمان های بین المللی از جمله دفتر بین المللی تعلیم و تربیت و یونسکو انجام گرفته است.

د- پس از پایان جنگ جهانی دوم کشور های فاتح که اکثرا از جمله ممالک پیشرفته بودند اعلام کردند که به منظور تامین صلح و استقرار امنیت جهانی و تفاهم بین المللی ممالک کم رشد می توانند از کمک های بی دریغ آنان از لحاظ فنی و فرهنگی برخوردار شوند که این هم در حد شعار باقی ماند. انگیزه تثبیت امنیت و صلح جهانی، ضمن این که به دامنه تحقیقات و پژوهش های تطبیقی در زمینه آموزش و پرورش افزوده شد، اسباب رشد شتابنده آموزش و پرورش و توسعه تعلیم و تربیت بین المللی را نیز فراهم آورده است.

تحقیقات در دوره چهارم را با ویژگی کار های ایساک کندل دنبال می کنیم.  ایساک کندل که به پدر دانش تعلیم و تربیت تطبیقی معروف است، معتقد است که مقایسه نظام های آموزشی به چند طریق می تواند صورت گیرد و استفاده از نوع شیوه تحقیق و مطالعه بستگی به هدف دارد. مثلا ممکن است هدف، بررسی آماری باشد که در این صورت مواردی چون: جمع کل هزینه آموزش و پرورش ، هزینه سرانه محصل، تعداد آموزشگاه ها، نسبت تعداد دانش آموزان به معلم، افت تحصیلی و... مطرح باشد و اگر هدف از مطالعه بررسی توسعه آموزش و پرورش در رابطه با رفاه و پیشرفت جامعه باشد در این صورت شاخص هایی چون درصد بیسوادی، حجم صادرات و واردات، درآمد سرانه افراد جامعه، درصد جرایم و درجه فقر مورد نظر خواهد بود. به عقیده او مطالعات در زمینه آموزش و پرورش تطبیقی هنگام امکان پذیر خواهد بود که؛ اولاً- وسایل اندازه گیری و سنجش قابل اطمینان در دسترس باشد؛ ثانیا- آن که نظام هایی مورد مطالعه قرار گیرد که از نظر اهداف، تشابه کلی با هم داشته باشند. ثالثا- آن که وسیله سنجش و اندازه گیری تنها محدود به ارزیابی یا سنجش موفقیت های تحصیلی بر اساس مواد درسی نباشد بلکه تعیین و ارزیابی صحیح و دقیق حاصل نظام تعلیم و تربیت را میسر سازد.

قبل از توضیح روش های استاندارد الگوهای مقایسه در آموزش و پرورش تطبیقی در دوره پنجم به صورت کار بردی اشاره می شود؛یکی از برجسته ترین پژوهشگران این دوره «جرج زی ال بردی» لهستانی است. این دانشمند در مقاله ای با عنوان «گفتاری درباره روش های آموزش و پرورش تطبیقی» اولین وظیفه افرادی که به نحوی در تدریس یا تحقیق تعلیم و تربیت تطبیقی مشغول هستند را شناخت روش ها و گزینش شیوه ای مناسب می داند و معتقد است که پژوهش باید بر مبنای نقشه و برنامه سنجیده باشد که 4 مرحله دارد.          1-    مرحله توصیفی که در این مرحله پژوهنده باید به توصیف پدیده های به دست آمده از طریق تحقیق بپردازد. به طور خلاصه این مرحله یادداشت برداری از پدیده ها و مشاهدات برای نقادی در مرحله بعدی است.

2-     مرحله تفسیر، این مرحله شامل بررسی اطلاعاتی است که در مرحله اول پژوهشگر به توصیف آن پرداخته است. تحلیل اطلاعات باید مبتنی بر اصول و شیوه های مرسوم در علوم اجتماعی باشد.

3-  مرحله همجواری، در این مرحله اطلاعاتی که از مرحله یک و دو به دست آمده طبقه بندی می شود و کنار هم قرار می گیرند وچهارچوبی برای مرحله بعدی یعنی مقایسه تشابهات و تفاوت ها فراهم می کند. به عقیده بردی پژوهنده می تواند به فرضیه تحقیقی خود دست یابد.

4-     مرحله مقایسه ، در این مرحله مسأله تحقیق به طور دقیق و با توجه به جزئیات در زمینه تشابهات و تفاوت ها بررسی و مقایسه می شود و رد یا قبول فرضیه تحقیق در این مرحله امکان پذیر می باشد. (آقازاده 1381)

 بنابراین در این زمینه،  بایدتوجه داشت که با توجه به روش تحقیق مورد استفاده در آموزش و پرورش تطبیقی ​​به دو دسته رویکرد گسترده، یعنی رویکرد سنتی و رویکرد مدرن تقسیم شده است. بر اساس رویکرد سنتی که از روش توصیفی استفاده می کند ، به صورت روش آماری و روش تاریخی است.وبر اساس رویکرد مدرن که از روش جامعه شناختی بهره می گیرد، به صورت روش تحلیلی و مصنوعی می باشد. (http://www.methodological-approaches-in.html 2013)

دانشمندان تعلیم و تربیتی که نقش مؤثری در علمی کردن دانش تعلیم و تربیت تطبیقی داشته اند بعد از ژولین

1.فردریک اشنایدر 2.ایساک کندل 3.روبرت اولیخ 4.نیکلاس هنز5.پدروروزلو

این دانشمندان یا روشن بینی و بصیرتی ژرف معتقد بودند که نظامهای آموزشی و پرورش مولود یک رشته عوامل و نیروهای اجتماعی ،تاریخی ،سیاسی و اقتصادی قابل تشخیص هستند .و بررسی نظامهای تربیتی بدون در نظر گرفتن نهاادهای دیگر اجتماعی ممکن نیست.

در اینگونه مطالعات بیشتر به تحلیل و شرح و تفسیر پویای پدیدهای تربیتی به جای توصیف ایستای مؤسسات آموزشی پرداخته شده است و تفکر علمی وپژوهشهای مبنی بر علت و معلول یابی که از ویژگی های بررسی علمی است کم کم جای مطالعات صرفا توصیفی را گرفت .

ویلیام هریس آمریکایی :

به ارتباط و تعامل بین دستگاه آموزش وپرورش و جامعه به طور کلی اشاره کرده .

ماتیو آرنولد انگلیسی :

به جهت عمل در جمع آوری اطلاعات قابل قیاس و وابستگی نظام تعلیم و تربیت به نهادهای فرهنگی جامعه تاکید داشته.

پی .ای .لاوی سور :آماردان فرانسوی

به شیوه تجزیه و تحلیل اطلاعات و بحث درباره مشکلات موجود در روش شناسی تطبیقی پرداخته و به محدودیت عمل تطبیق و قیاس که صرفا بر اساس اطلاعات کمی استوار باشد اشاره کرده و در فرایند علمی کردن دانش تعلیم و تربیت تطبیقی نقش مؤثری داشته اند.

روش های استاندارد در مطالعات تطبیقی:

ضرورت وجود پایه های تئوریکی مطالعات و بررسی های مقایسه ای در زمینه آموزش و پرورش تطبیقی امری روشن و بدیهی است. بعضی از مولفین به جنبه های تئوریک اهمیت بیشتری می دهند و برخی دیگر شناخت روش ها را مقدم دانسته اند. در طول سال های اخیر روش های مطالعاتی زیادی در زمینه مورد بحث ما پیشنهاد شده است. مولف کتاب «مقایسه روش ها و مسائل تربیتی» این روش ها را از جهتی در پنج گروه به شرح زیر قرار می دهد:

1-    روش های آماری

2-    روش های مطلق یا انتزاعی

3-    روش های مبتنی بر سایر نظام های مطالعاتی

4-    روش های مجاورتی

5-    روش های طبقه بندی شد (آقازاده 1381)

روش های آماری:

مقصود تحقیقاتی است که در آن ها از روش های آماری در حد وسیع و اساسی استفاده شده است، مانند روش های ژولین و روسلو. یکی از معایب روش های آماری پراکندگی آمارها و استفاده از آن ها به منظور های تبلیغاتی است که با پیشرفت های علمی در این روش این مشکل به تدریج کم می شود.

به هرحال با وجود نقایص مذکور در روش های آماری مشکلات آن ها حل نشدنی است و آموزش و پرورش تطبیقی ناگزیر است از آمار به شکل های مختلف و در حد امکان استفاده کند

روش های انتزاعی یا مطلق:

منظور از روش های مطلق در زمینه آموزش و پرورش تطبیقی عبارت است از شیوه هایی که تاکید آن ها بر مقایسه و آموزش و پرورش بوده و از هرگونه تعبیر تئوریکی دوری می جوید. مانند روش هایی که بردی و هیلکر به کار برده اند. فرانک هیلکر هم مانند بردی برای روش های مقایسه ای چهار مرحله به شرح زیر قائل است.

الف) توصیف   ب) تعبیر   ج) تطبیق یا همجواری  و د) مقایسه

روش های مبتنی بر سایر نظام های مطالعاتی:

در سال های اخیر روش های مقایسه ای مبتنی بر سایر نظام های مطالعاتی مانند جامعه شناسی، روان شناسی اجتماعی، فلسفه، مردم شناسی فرهنگی و غیره پیشنهاد شده است که در این جا تنها دو روش جامعه شناسی و روش مربوط به علوم تاریخی  را مطالعه می کنیم.

الف) روش های جامعه شناسی: هریس و سدلر در آموزش و پرورش به روش جامعه شناسی اشاره کرده اند. این دو در روش اصلاح نظام آموزشی اقتباس از فرهنگ های بیگانه را لازم می شمردند و خود را به نوعی وسیله پیش بینی با یک سری نظریه نیازمند می دانستند که به کمک آن ها بتوانند رویدادها را پیش بینی کنند.

هریس رابطه نزدیک بین جهات مختلف زندگی هر کشور و نظام آموزشی را می شناخت. وی می نویسد: تردیدی نیست که هر ملتی نوعی انضباط و نوعی موضوع و مجرای آموزش و پرورش تعبیه کرده است تا به وسیله آن فرزندان جامعه را بر پایه عادات و رسوم و مطابق با قوانین خود آموزش دهد و بپروراند. به نظر هریس مطالعه این مباحث و رابطه آن ها پایه علم آموزش و پرورش مقایسه ای را تشکیل می دهد.

سدلر به نیروهای تعیین کنند در روش آموزش و پرورش توجه می کند و مهم ترین آن ها را حکومت کلیسا، اقتصاد، خانواده، اقلیت های ملی، تاثیرات دانشگاهی، مسائل مالی، سیاسی و غیره می داند. او نیز همانند استوارت میل بر این عقیده است که اهمیت آموزش های خارج از مدرسه به مراتب بیشتر از یادگیری های داخل مدرسه است. (آقازاده 1381, 84) به همین جهت در مطالعه یک نظام آموزشی نباید تنها به بررسی موسسات آموزشی و یا مطالعه روابط موجود پرداخت.

از نیمه اول قرن بیستم علاقه به ایجاد تغییرات در نظام های آموزش توجه علمای آموزش و پرورش تطبیقی را از تاکید بر پیش بینی به سوی درک تعلیم و تربیت از راه توصیف تاریخی و سنت های فرهنگی برگرداند. افرادی که این چهارچوب تعلیم و تربیت تطبیقی را رشد داده اند اسحق لئون کندل که از اشکالات مقایسه بین فرهنگ ها و انطباق فرهنگ ها آگاه بود و بخصوص نسبت به موضوع اقتباس فرهنگی حساسیت داشت، معتقد بود که: «تجربیات طرح ها، روش ها، سازمان و تمامی جنبه های تفصیلی که یک نظام آموزش و پرورش را به وجود می آورد نمی تواند بدون هیچ تغییری مورد استفاده کشور های دیگر قرار گیرد...»

این در واقع فقط جنبه غلط کاربرد آموزش و پرورش تطبیقی را تشکیل می دهد و اهمیت سازگار ساختن را به جای شبیه ساختن به خوبی تاکید می کند. تفسیر های کندل از مسائل بر اساس تاکید بر نیروهای حاکم بر نظام آموزش است. بدین معنی که نیروهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی خصوصیات یک نظام آموزشی را بوجود می آورد.

گروهی از دانشمندان در قرن اخیر بنیاد های تاریخی و اجتماعی را که نظام های گوناگون آموزش و پرورش بر آن ها استوار هستند با هدف ها و برنامه های معمول کشورها مربوط می دانستند. اهمیت نقش تحولات تاریخی و مقتضیات جغرافیایی سبب آن شد که علمای آموزش و پرورش تطبیقی در قرن اخیر از محدود کردن کار خود از جمع آوری مسائل و اطلاعات منصرف شدند و ناچار به مطالعه بنیادهای تاریخی و اجتماعی و فرهنگی همچنین نیروهای موثر در هرکشور برای ایجاد نظام های تربیتی پرداختند.

این روش جدید را می توان روش پیشگویی نامید، زیرا در این روش منظور از مطالعه تطبیقی ، تقلید و به عاریت گرفتن نظام های تربیتی نیست بلکه پیشگویی نظام های تربیتی است که در یک کشور ممکن است به وجود آید.

ب) روش تاریخی: از دو روشی که برای بیان کردن پدیده ها به کار می رود یعنی جستجو برای یافتن علل تاریخی و کوشش پراگماتیست ها به منظور پیش بینی عواقب این نتیجه به اجبار به دست می آمد که در آموزش و پرورش مقایسه ای روش اول قبل از دوم بسط و توسعه می یابد.

روش تاریخی از قرن 19 معمول شد و از هواخواهان روش تجزیه و تحلیل تاریخی می توان کندل را نام برد. او هدف عمده از کاربرد روش مقایسه ای در این قبیل مسائل را در تحلیل عللی نهفته می داند که پدیدآورنده آن ها بوده اند. این علل را باید در نیروها و نگرش هایی جستجو کرد که بر سازمان اجتماعی جامعه حکمفرماست. و نیز در اوضاع سیاسی و اقتصادی خاصی که رشد وگسترش آن را تعیین می کنند. فردریک اشنایدر نیز به شیوه ای مشابه خلق و خوی ملی، نفوذ فضای جغرافیایی ، فرهنگ، تاریخ، نفوذ خارجی و تحولات فرایند تعلیم و تربیت را بررسی می کند.

روش مجاروتی:

در این روش اطلاعات جمع آوری شده که به روش مطالعات جامعه شناسی تفسیر شده اند، طبقه بندی گشته و در جدول هایی در مجاور هم قرار می گیرد تا تشابهات و تفاوت های آن ها نمایان شود و برای مرحله بعد آماده گردد.

روش های طبقه بندی شده:

بشر به طبقه بندی مسائل علاقه مند است. و مسائل مورد مطالعه چنانچه طبقه بندی شده باشد برای فهم بشر آسانتر می شود. بنابراین برای مقایسه و درک بهتر تفاوت ها باید هریک از مسائل مورد بررسی در آموزش و پرورش جامعه مورد نظر را طبق بندی کرد تا تحلیل و نتیجه گیری آسانتر و بهتر باشد. مثلا جوامع را می توان از نظر فلسفه اجتماعی و آموزشی با دیدگاه روان شناسی ملت ها و غیره طبقه بندی کرد. (آقازاده 1381, 81)

روش های نو در مطالعات تطبیقی:

الف)  دیجیتال، الکترونیک و  فن آوری اطلاعات(I.T )؛ تمامی روش هایی که تا به این جا از آن ها صحبت شد روش هایی قدیمی اند که در زمانی قبل از ظهور شبکه های اطلاعاتی در جهان مرسوم بوده اند. امروزه به مدد فناوری اطلاعات، در شرایطی که هر مدرسه یا دانشگاهی برای خود دارای یک سایت مستقل است و هر کس در هر زمانی از شبانه روز با سرعتی باور نکردنی حتی از خانه خود می تواند به اطلاعات یک مرکز آموزشی در جای دیگری از جهان دسترسی داشته باشد، دیگر نقش سیاحانی مانند مارکوپولو به غایت کمرنگ می نماید. امروزه مطالعات تطبیقی به جای روش های باستانی و زمان بر، گذشته می تواند در کسری از ثانیه انجام گیرد. اما همانطور که امکانات روزبه روز توسعه می یابد، یقینا انتظارات هم افزون شده اند. به نظر می رسد امروز بهتر است اندیشمندان دانش آموزش و پرورش یا آموزش عالی تطبیقی بیش از آن که به فکر نحوه دریافت اطلاعات (که بسیار سهل الوصول است) باشند، سعی در یافتن یک چارچوب نظری برای مقایسه های منطقی تر داشته باشند. امروز بهتر است روشی را ابداع کنیم که مقایسه ای منطقی تر و مناسب تر را میسر سازد تا به ما این امکان را بدهد که نه با دنیای امروز بیگانه باشیم و نه مقلد کور و بی اندیشه آن شویم. اکنون نظام های آموزش و پرورش و آموزش عالی جهان به جای حفظ اطلاعات خود، حتی با اهداف تبلیغاتی سعی در نشر این اطلاعات دارند. لذا در یک مطالعه تطبیقی باید چارچوب نظری مقایسه کنندگان آنقدر قوی باشد که ضمن واقع بینی و نجات از دام تبلیغاتی نظام های دیگر امکان انتخاب درست را در حجم میلیونی اطلاعات به خوبی داشته باشند.

ب) فیلم های آموزشی که جنبه اطلاعاتی و گاه حتی تبلیغاتی دارند. این فیلم ها از سوی نظام های آموزش و پرورش و آموزش عالی تهیه می شوند و هدف آن ها اشاعه فرهنگ آن کشورها به سایر ممالک و نیز جذب نخبگان کشورهای دیگر است.

پ) گردهمایی های آموزشی بین المللی: در دنیای امروز هر لحظه گردهمایی های آموزشیی در زمینه مطالعات تطبیقی در اقصا نقاط جهان بر پا می شود که می توان با حضور در آن ها از نزدیک با بسیاری از نظام های آموزشی آشنا شد و از تجربیات کشورهای جهان به صورت رو در رو استفاده کرد. سمینارها، سمپوزیم ها، کنگره ها، کنفرانس ها، کارگاه های آموزشی همگی فضاهایی هستند برای این گونه مطالعات. حتی در صورتی که امکان حضور در این دسته از گردهمایی ها وجود نداشته باشد، نتایج آن ها در ژورنال ها و یا بصورت آن لاین در سایت های اینترنتی موجود است. این همه امکانات امروز در اختیار پژوهش گرانی است که دسترسی آسان به مارکوپولو و سلیمان ندارند و در عین حال می خواهند از تجربیات کشورهای جهان در زمینه های آموزشی و پرورشی، چه در سطوح عمومی و یا در سطح عالی استفاده کنند و دانش خود را توسعه دهند. کامپیوتر نیز این امکان را به ما می دهد که با تولید نرم افزارهای آموزشی و تعریف نقطه نظرهای خود و سپس با انتقال اطلاعاتی در حد تنها یک دی وی دی به آن برنامه هایی را طراحی کنیم که بهترین تناسب را با وضعیت کشورمان داشته باشد.

ت) ژورنال های تخصصی بین المللی؛ این ژورنال ها که گاه به صورت آن لاین(که در بند الف شرح آن داده شد) در اختیار هستند به منظور مطالعات تطبیقی تهیه می شوند و منابع مهمی برای این مطالعات به شمار می روند.

ث) سازمان های معتبر بین المللی از جمله یونسکو؛ انتشارات دوره ای این دسته سازمان ها می تواند مبنا و ابزار مهمی برای گردآوری اطلاعات تطبیقی در زمینه های آموزش عالی به عنوان یک رشته مطالعاتی جدید و آموزش و پرورش باشد.

ج) فرصت های مطالعاتی اعضای هیئت علمی و فرستادگان کشورها برای این دسته مطالعات؛ این روش می تواند اطلاعات دسته اولی را در اختیار کشورها قرار دهد. همانطور که قسمت های قبلی (مربوط به دوره دوم مطالعات) ذکر شد شوروی برای اولین بار در زمان امپراتوری پطر کبیر به این کار دست زد. اما امروزه همین روش می تواند به صورت کاملا علمی و بسیار پیشرفته تر از آن زمان انجام گیرد. شرط اصلی حسن انجام این روش تخصص فرستادگان است. (محسن پور 1393)

روش سنتز

در این روش مشکلات آموزش و پرورش در سطح بین المللی مورد بررسی قرار می گیرد.

هنگامی که به مطالعه مشکلات آموزش و پرورش کشورهای مختلف می پردازیم به حقایق جهانی به دلیل تشابه زیاد در نیازها و خواسته های مردم جهان وجود داردولی تفاوت ها ی ذاتی نیز در آنها پیدا می کنیم .سازمان ملل متحد تلاشهای زیادی نسبت به آگاهی  از این شباهت ها کرده است.روش سنتز هنوز در مراحل ابتدایی خود قرار دارد و خود نیاز به توسعه بیشتر دارد. (http://www.shareyouressays.com/comparative-education-answered 2016)

روش دیوید فیلیپس، دانشگاه آکسفورد، بریتانیا

مقایسه سیستم های آموزشی از چندین کشور

این واقعیت آشکار است که کشورها دارای فرهنگ های متفاوتند و باید جنبه های مختلف آموزش در کشورها مورد مقایسه قرار گیرد (http://[e-mail] 2016)

نتیجه گیری:

در این تحقیق با بررسی مفهوم آموزش و پرورش تطبیقی و تاریخچه و سیر تاریخی آموزش و پرورش تطبیقی  با این رشته و یا میدان و یا روش  آشنا شدیم .و همچنین به روش ها ی تحقیق در آموزش و پرورش تطبیقی اشاره کردیم  .با توجه به پیشرفت این رشته در سطح جهانی و بویژه در محافل دانشگاهی  و دانشگاه های بزرگ جهان در علوم انسانی و تعلیم و تربیت که در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری در حال پذیرش دانشجو می باشند ، نشان از اقبال جهانی به این رشته است .در کشور عزیز مان نیز آموزش و پرورش تطبیقی به عنوان یک رشته تحصیلی در مقطع کارشناسی ارشد مورد توجه قرار گرفته است که این خود گواه اهمیت روز افزون این رشته در جهان و ایران عزیز می باشد . و با توجه به پدیده جهانی شدن و جهان شهری  و پیشرفت روز افزون شبکه های مجازی و گسترش استفاده از اینترنت در میان اقشار مختلف جامعه  و تطبیق  آنلاین هر پدیده چه مربوط به مسائل اقتصادی و اجتماعی و چه مسائل آموزشی   بنابر این پیشنهاد می شود که، دست اندرکاران تعلیم و تربیت و آموزش و پرورش  کشور با اطلاع از وضعیت آموزش و پرورش در سایر کشور ها با سوالات  احتمالی جامعه در مورد آموزش و پرورش کشور خودمان در رابطه با مزایا وکاستی های آن در مقایسه با سایر کشورها آگاهی داشته باشند. این تحقیق به طور اجمالی اطلاعاتی در مورد آموزش و پرورش تطبیقی و روش های نوین در آموزش و پرورش تطبیقی می باشد